Vitamini i mineralne tvari prije i tokom trudnoće
Uravnotežena i raznolika prehrana zdravoj ženi trebala bi obezbijediti sve potrebne makro i mikronutrijente. Nažalost, savremeni način života vrlo često onemogućava pravilnu prehranu. Upravo zato danas na globalnom nivou govorimo o nedostatku pojedinih hranjivih tvari, i to u najvećoj mjeri željeza, vitamina D, omega-3 masnih kiselina i cinka. Žene koje planiraju trudnoću i trudnice uvijek se ubrajaju u rizične grupe za razvoj nedostatka mikronutrijenata, zbog čega se vrlo često predlaže suplementacija, odnosno uzimanje dodataka prehrani.
Suplementacija – da ili ne?
Tokom pripreme za trudnoću pored pravilne i uravnotežene prehrane koja uključuje sve grupe namirnica savjetuje se dodatna suplementacija folatom, idealno u obliku metil folata, zatim omega-3 masnim kiselinama, a ako je riječ o zimskim mjesecima, dobrodošla je i suplementacija vitaminom D3.
Jedan od najvažnijih vitamina u periodu prije začeća je folat. Nedostatak tog vitamina uzrokuje poremećaj razvoja neuralne cijevi kod fetusa, zbog čega se dijete rodi s doživotnom anomalijom koja se naziva spina bifida (rascjep kičme, odnosno nepotpuno zatvaranje kičmene moždine). Iz tog razloga suplementacija folatom postala je uobičajena, što je znatno smanjilo pojavljivanje navedenih poremećaja. Međutim, nedostatak mnogih drugih nutrijenata također može uzrokovati nepravilan tok trudnoće i razvoj fetusa. Nedostatak željeza pogađa skoro 40% žena te je uzrok anemije u 75% trudnica, a nedostatak vitamina D prisutan je čak u 20% do 50% trudnica, što se povezuje s pojavom preeklampsije (visoki krvni pritisak praćen proteinima u mokraći) i niske gustoće kostiju kod djeteta. Upravo iz tog razloga već nekoliko decenija postoje prenatalni nutritivni dodaci prehrani koji osiguravaju odgovarajući unos vitamina i mineralnih tvari ključnih za održavanje urednog nutritivnog statusa, normalne trudnoće i pravilnog razvoja ploda.
Nedostatak ključnih nutrijenata u trudnoći
Trudnoća je jedno od najzahtjevnijih perioda za ženino tijelo tokom čitavog njenog života jer se tada povećavaju nutritivne potrebe za skoro svim mikronutrijentima, koje se nastavljaju i tokom dojenja. Štaviše, dnevne potrebe za pojedinim nutrijentima tokom laktacije čak su veće nego u trudnoći, na primjer vitamina A i vitamina C te cinka, joda i selena.
Odgovarajući unos omega-3 masnih kiselina neophodan je za zdravlje svakog čovjeka. Naime, nedostatak, odnosno neravnoteža omega-3 i omega-6 masnih kiselina uzrokuje mnoge zdravstvene poremećaje. Omega-3 masne kiseline djeluju protivupalno i imunomodulatorno, a kad je riječ o trudnoći, dokozaheksaenska (DHA) masna kiselina ima dokazanu ulogu u razvoju mozga i vida djeteta tokom trudnoće i prve dvije godine života. Zato dodaci prehrani namijenjeni trudnicama i dojiljama često sadrže DHA.
Nedostatak omega-3 masnih kiselina, vitamina D, vitamina B12, folata i željeza povezani su s komplikacijama u trudnoći te je dokazano da se njihovom prikladnom suplementacijom znatno smanjuje pojava preuranjenog poroda i niske porođajne težine djeteta.
Savjetuje se da se prenatalni dodaci prehrani uzimaju prije, tokom i nakon trudnoće. To je naročito važno kod žena koje se bave intenzivnim fizičkim radom (trenerice fitnesa, vaspitačice, medicinske sestre...), koje provode posebne režime prehrane (veganstvo, vegetarijanstvo, LCHF ili keto prehrana) te žene koje su pod velikim psihičkim stresom zbog posla ili načina života. Uzimanjem multivitamina i minerala namijenjenih prenatalnom periodu smanjuje se mogućnost ulaska u trudnoću s postojećim nedostacima te razvoj deficita tokom trudnoće i dojenja.
